Turystyka - atrakcje, baza towarzysząca

Letnia Rezydencja Branickich

To najsłynniejszy zabytek Choroszczy. Pochodzi z XVIII w. Obecnie mieści się tu Muzeum Wnętrz Pałacowych, prezentujące unikatową ekspozycję wyposażenia pałacowego.

Pałacyk leży na sztucznej wyspie, otoczonej kanałami wzorowanymi na obiektach wersalskich. Główną oś widokową wytyczał ponad czterystumetrowy kanał na planie krzyża, zakończony sztucznie usypanym wzgórzem. Ogród pałacu poddany był sztywnym regułom parku francuskiego, niepostrzeżenie przechodząc w gęstwinę lasów i zwierzyńców. Park zaprojektowany przez francuskiego architekta Pierra Ricauda de Tirregaille’a, cechują krzyżujące się kanały i gwiaździste alejki. To prawdopodobnie jedyna taka kompozycja w Polsce.

Hetman Branicki uwielbiał swoją letnią rezydencję, która stanowiła częsty cel jego wycieczek z Białegostoku. Chętnie wyprawiał tu huczne zabawy okraszone iluminacjami i polowaniami, których przepych ambasador francuski porównał ze znakomitością przyjęć wydawanych na cześć Ludwika XIII.

 

Kościół i Klasztor Dominikanów

Choroszcz słynie też z XVIII-wiecznego dominikańskiego kompleksu kościelno-klasztornego. Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela i św. Szczepana Męczennika został zbudowany w 1756 r. Obiekt był niszczony podczas obu wojen światowych; ostatecznie odbudowany w 1947 r. Obok kościoła znajduje się klasztor z 1763 r., kaplica i ogrodzenie – również z tego okresu. Fundatorem obiektu był J.K. Branicki.

Wykonane w 1756 r. budynki tworzyły wokół wewnętrznego dziedzińca zamknięty czworobok. Wnętrze świątyni i refektarz były bogato zdobione i utrzymane w stylu rokoko. Oprócz słynnego cudami obrazu „Ukrzyżowania”, zakonnicy sprowadzili do świątyni liczne relikwie, w tym przechowywane do dziś relikwie św. Kandyda. Legenda głosi, że zetknięcie uniesionej dłoni świętego z wiekiem szklanej trumny-relikwiarza ma zbiec się z końcem świata.

 

Cerkiew pw. Opieki Matki Bożej

Cerkiew z II połowy XIX wieku, pw. Opieki Matki Bożej.

Pod koniec XV wieku Choroszcz z włością została nadana bojarowi z Kijowszczyzny - Iwanowi Chodkiewiczowi, którego spadkobierca – Aleksander, przekazał Choroszcz prawosławnemu monastyrowi z Supraśla. Najpewniej w 1507 r. mnisi wznieśli cerkiew, a opieką duszpasterską otaczali prawosławnych mieszkańców Choroszczy i okolic aż do 1609 roku, gdy klasztor zmuszony był przyjąć unię, a Choroszcz stała się samodzielną parafią unicką. W 1807 roku za sprawą zapisów traktatu z Tylży, Choroszcz znalazła się w zaborze rosyjskim. Brak archiwaliów (w roku 1915, w obawie przed zbliżającym się frontem, władze carskie wywiozły do Rosji m.in. cerkiewny dzwon i archiwum) sprawił, że losy parafii w XIX wieku nie zostały zbadane. W 1839 roku wierni obrządku wschodniego wrócili na łono swego kościoła. Do 1900 r. miejscowa parafia należała do diecezji Litewsko-Wileńskiej.

Powstanie największej w regionie fabryki sukna i kortów oraz dynamiczny rozwój regionu przyczynił się do zwiększenia liczby mieszkańców, głównie ewangelików i Żydów. Dzięki ofiarności parafian i licznych darczyńców, w latach 60-tych XIX w miejsce starej drewnianej, postawiono nową murowaną cerkiew ukończoną ostatecznie i wyświęconą w 1878 roku. Cerkiew zbudowano na planie greckiego krzyża z nieznacznym przesunięciem w kierunku zachodnim. (ołtarz poprzedniej cerkwi upamiętnia do dziś metalowy krzyż). Wejście do cerkwi stanowi trzykondygnacyjna dzwonnica o niesymetrycznym kształcie - u dołu czworoboczna, a na górze ośmiokątna z hełmem i krzyżem. W królewskich wrotach cztery tonda ukazujące ewangelistów, piąte Zwiastowanie. Z lewej strony za diakońskimi wrotami znalazła miejsce ikona księcia Aleksandra Newskiego, zaś nad królewskimi wrotami ikona Matki Boskiej Poczajewskiej. Zmiany w układzie granic państwa spowodowały utworzenie nowych diecezji, a tutejsza parafia uzyskała od władz państwowych status etatowej i weszła w obręb die­cezji grodzieńsko nowogrodzkiej Metropolii Warszawskiej. W roku 1928 zakupiono w Bacieczkach dom, który po przetransportowaniu do Choroszczy stał się siedzibą plebani. Dzięki staraniom ks. Wlodzimierza Gorustowicza - od 1929 r. proboszcza parafii, w 1937 r. przywieziono z Poczajewa na Ukrainie kopię cudownej ikony Matki Boskiej Poczajewskiej.

14 października 2007 roku w choroszczańskiej parafii świętowano 500-lecie powstania parafii i nadania praw miejskich Choroszczy. Każda miejscowość, która w tamtych czasach uzyskiwała prawa miejskie, musiała mieć świątynię. W Choroszczy zapewne wzniesiono ją dużo wcześniej, dlatego jubileusz powstania parafii jest datą umowną.

 

Kładka Śliwno-Waniewo

Kładka jest obiektem architektonicznym, unikalnym w skali województwa. Jej konstrukcja została dostosowana do warunków środowiskowych i potrzeb ochrony środowiska. Turystyczno-edukacyjny trakt rozciąga się nad rozlewiskiem Narwi i łączy dwie gminy: Choroszcz oraz Sokoły. Kładka ma ok. 1100 m dł. i służy do przeprawy promowej pomiędzy Śliwnem a Waniewem. Zbudowana z drewnianych pomostów i łączących je czterech ruchomych elementów na pontonach, jest ulubionym miejscem wypraw turystów pieszych i rowerowych.

W 1511 r., dokładnie w miejscu usytuowania obecnej kładki, został wybudowany drewniany most na szlaku łączącym Koronę i Litwę. Pierwszy most przetrwał równe 10 lat, po czym w 1521 r. zwaśnione rody szlacheckie Hlebowiczów z Waniewa i Gasztołdów z Tykocina urządziły lokalną wojenkę, podczas której spaleniu uległ most oraz pobliskie Waniewo. Odbudowany, przetrwał do 1915 r., kiedy został zniszczony przez wojska rosyjskie.

 

Zerwany Most w Kruszewie

Jest to punkt obserwacyjny na rozlewiska Narwi. Podmokłe tereny, które tworzy rzeka, to ostoja wielu gatunków ptaków zachwycających ornitologów oraz wyśmienite miejsce dla wędkarzy. Kruszewo z kolei znane jest z doskonałych, kiszonych tradycyjną metodą, ogórków.

Legenda głosi, że w XX w. postanowiono wybudować trasę łączącą Białystok z Jeżewem. Nie mogło się to odbyć bez budowy ok. czterystumetrowego mostu, który miał połączyć dwa brzegi Narwi. Budowa przeprawy bardzo się przeciągała i wówczas swoją pomoc zaproponował diabeł: dokończył przedsięwzięcie, ale w zamian za ofiarę – miała nią być pierwsza osoba, która przejdzie po moście. Robotnicy, chcąc oszczędzić ludność, przez most poprowadzili ślepego i kulawego konia. Spisek nie spodobał się diabłu, który zagroził, że każdy wybudowany w tym miejscu most będzie stał 11 lat, po czym strawi go wojna. Przepowiednia sprawdziła się: pierwszy raz w 1914 r. podczas wybuchu I wojny światowej – w 11 lat po zakończeniu budowy mostu z 1903 r., oraz drugi raz w 1939 r., podczas II wojny światowej – w 11 lat po odbudowaniu spalonego mostu. Od tamtego czasu most w Kruszewie nigdy nie powstał – w obawie przed wybuchem kolejnego kataklizmu.

 

Reduta Koziołek

Był to XVII -wieczny bastion obronnym. „Koziołek” powstał prawdopodobnie w 1656 r. za sprawą działań Pawła Sapiehy, a jego budowa związana była z Potopem Szwedzkim i walkami o Tykocin. Fortyfikacja ma kształt nieregularnego sześcioboku z sześcioma bastionami o wysokościach 2,5 m i usytuowana jest w widłach rzeki Kurówki i Narwi. Jest to fortyfikacja systemu holenderskiego. Według opinii historyków jest to jedyny tego typu obiekt zabytkowy dawnej polskiej sztuki fortyfikacji ziemnej. Reduta półstała „Koziołek” jak donoszą badacze była najprawdopodobniej przeznaczona do działania przeciwko statkom płynącym w dół rzeki. Nie broniła więc przeprawy, ale blokowała transport rzeczny lub uniemożliwiała przeprawę pod Kurowem wrogim flotom. Przyjmuje się, że reduta mieściła około 100 koni i dosiadających je jeźdźców (całą chorągiew). To miejsce jest bardzo tajemnicze i dzikie, otoczone bagnami, trudno dostępne i mało znane, broniące swych tajemnic, przez co jeszcze bardziej atrakcyjne. Redutę można obejrzeć z punktu widokowego na Zerwanym Moście w Kruszewie. Dostać się kajakiem lub pychówką, a przy niskim stanie wody także pieszo. Obecnie widoczny jest jedynie zarys reduty w postaci wałów i nasypów ziemnych. Na „Koziołku” mieści się stanowisko chronionego irysa syberyjskiego.

 

„Szubienica”

Jest miejscem straceń powstańców styczniowych z maja 1863 r. Rosjanie powiesili w tym miejscu powstańców z partii Ksawerego Markowskiego.

Ksawery Markowski został rozstrzelany 26 października 1863 roku na rynku w Choroszczy. Jego grób znajduje się w Choroszczy u zbiegu ulic Dominikańskiej, Piaskowej i Zastawia I nad rzeką Horodnianką (rodzina Markowskich upamiętniła to miejsce stawiając wysoki drewniany krzyż, który ostatecznie w 2007 r. zastąpiono pomnikiem z czarnego marmuru). Po okresie międzywojennym, w trakcie pozyskiwania żwiru z tego terenu, natrafiono na dwie czaszki i dwa różańce, w związku z tym zaprzestano wydobywania surowca.

Faktycznie, dopiero w latach 80-tych XX wieku, z inicjatywy członków Towarzystwa Przyjaciół Choroszczy przystąpiono do upamiętniania miejsc związanych z Powstaniem Styczniowym.

„Szubienica” położona jest na niewielkim wzniesieniu, na którym w roku 1984 Lucjan i Jan Adamscy postawili 2,5 metrowy brzozowy krzyż, obok niego powstała symboliczna mogiła. 8 października 1989 r. odsłonięto i poświęcono obecny pomnik, przy którym w roku 2013 r. dostawiono tablicę z nazwiskami osób biorących udział w Powstaniu Styczniowym. Na wzgórzu ustawiono też 17 brzozowych krzyży (11 na rzecz powieszonych na „Szubienicy”, 3 jako pamiątka po rozstrzelanych nad rzeką Horodnianka, 2 symbolizujące braci Kudelskich straconych na Cytadeli i 1 poświęcony poległemu pod Mężeninem), maszt na flagę powstańczą, kamienny znicz, na jednej sośnie zamontowano pamiątkową datę 1863 r. i kuty krzyż o ramionach zakończonych lilią andegaweńską; na drugiej umocowano krzyż z choroskiego cmentarza, z tabliczkami noszącymi wyryte nazwiska poległych i uratowanych powstańców oraz Dzwon Powstańczy z 1983 r. (w 1984 r. po raz pierwszy na wzniesieniu rozległ się dźwięk Dzwonu Wolności – tzw. Głosu Sumienia). Na skarpie od strony drogi wybetonowane jest trójdzielne godło powstańcze (odsłonięte 15 sierpnia 1990), a obok ustawiona w 2013 r. tablica informacyjna.

 

Budynki po fabryce włókienniczej Christiana Augusta Moesa

Budynki pochodzą z połowy XIX w. Wszystkie są murowane z cegły, głównie dwukondygnacyjne. W zabytkowych wnętrzach od 1930 r. mieści się szpital psychiatryczny.

 

Narwiański Park Narodowy

Zachodnia granica gminy Choroszcz biegnie bagienną doliną Narwi, zawłaszczając część Narwiańskiego Parku Narodowego. Park funkcjonuje od 1996 roku. Jego powierzchnia wynosi 6 810,23 ha, zaś powierzchnia otuliny 15 408 ha. Symbolem parku jest sylwetka błotniaka stawowego, a główny walor przyrodniczy stanowi unikatowy charakter rzeki Narew, która została zakwalifikowana do systemu rzek anastomozujących.

Bogactwo Parku stanowi także awifauna. Stwierdzono tu występowanie ponad 200 gatunków ptaków, w tym 28 zagrożonych w skali światowej lub europejskiej. Narwiański Park Narodowy wraz z otuliną jest wyznaczony jako Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków w ramach europejskiej sieci Natura 2000 - PLB200001 - Bagienna Dolina Narwi.

 

Park linowy Jeroniki

Położony we wsi Jeroniki nieopodal Choroszczy.

 

Stadnina koni we wsi Mińce

 

Jarmark Dominikański

Jest najważniejszym cyklicznym wydarzeniem kulturalnym i promocyjnym Choroszczy. Jest organizowany co roku, w każdą pierwszą niedzielę sierpnia. Z roku na rok przyciąga setki wystawców z Polski i zagranicy, prezentujących rękodzieło ludowe, swojskie jedzenie, a także liczne atrakcje dla dzieci. Imprezie towarzyszą dodatkowe atrakcje: wystawy, konkursy i plenery.

 

Ogólnopolski Dzień Ogórka w Kruszewie

Biesiada odbywa się rokrocznie w pierwszą niedzielę września. Ta niebanalna impreza tematyczna promuje kruszewskie ogórki herbowe – regionalny produkt, zyskujący coraz większą popularność w regionie, Polsce, a nawet na świecie.

 

Choroskie atrakcje warto poznawać przemierzając szlaki turystyczne i edukacyjne:

- piesze:

• im. Z. Glogera – trasa: Białystok (Starosielce), Krupniki, Sienkiewicze, Choroszcz, Ruszczany, Rogówek, Rogowo, Pańki, Rzędziany, Leśniki, Sanniki, Tykocin, Łopuchowo, Jeżewo Nowe, Jeżewo Stare. Dł.: 48 km; kolor: zielony;
• Nadnarwiański – trasa: Białystok, Niewodnica, Trypucie, Zawady, Topilec, Izbiszcze, Kruszewo, Pańki. Dł.: 30 km; kolor: żółty;
• Szlak Włókniarzy – trasa: Fasty, Dzikie, Żółtki, Choroszcz, Kościuki, Niewodnica Kośc., Tołcze, Dobrowoda, Bojary, Suraż, Zawyki, Doktorce, Strabla. Dł.: 60 km; kolor: niebieski;

- rowerowe:

• Światowida – trasa: Białystok, Krupniki, Sienkiewicze, Oliszki, Barszczewo, Zaczerlany, Kościuki, Rogowo, Pańki, Konowały, Kruszewo. Dł.: 20 km; kolor: zielony;
• Obwodnica Rowerowa NPN – trasa, m.in.: Choroszcz, Tykocin, Kurowo, Waniewo, Suraż. Dł.: 90 km; kolor: niebieski;
• Green Velo – to trasa rowerowa biegnąca przez 5 województw ściany wschodniej Polski, tj. województwo warmińsko- mazurskie, podlaskie, lubelskie, podkarpackie i świętokrzyskie. W województwie podlaskim trasa obejmuje: Gołdap – Suwałki – Wigierski Park Narodowy – Augustów i Puszczę Augustowską – Biebrzański Park Narodowy – Osowiec- Twierdzę – Łomżę – Tykocin – Narwiański Park Narodowy – Choroszcz – Białystok – Puszczę Knyszyńską – Supraśl – Puszczą Białowieską - Hajnówkę – Siemiatycze – Mielnik. Łączna długość całego szlaku wynosi 1885 km, zaś w granicach województwa podlaskiego – 509 km. Na całej trasie, co ok. 10 km, zlokalizowane są Miejsca Obsługi Rowerzystów (MORy) ze stołami, ławkami, stojakami na rowery oraz tablicami informacyjnymi o szlaku i najbliższych atrakcjach, gdzie można odetchnąć po emocjonującym zwiedzaniu.

Przez teren gminy Choroszcz, trasa rowerowa biegnie w większości wydzieloną od drogi, ścieżką dla rowerzystów. Korzystając z trasy, przy MOR Pańki warto zjechać z głównego biegu Green Velo i skierować się na wieś Śliwno. Tam znajdziemy jedną z największych atrakcji turystycznych gminy Choroszcz - Kładkę Śliwno - Waniewo.

- wodne:

• Rozlewisk Narwi - spływ odbywa się rzeką Narew – biegnie pomiędzy Zaporą w Rybołach, a mostem w Zegrzu. Dł.: 415,3 km. Od Suraża do Rzędzian, na odcinku ok. 50 km, szlak prowadzi przez Narwiański Park Narodowy;
• Chodkiewicza – spływ po rzece Supraśl – biegnie z Gródka do Wasilkowa, a jego przedłużenie sięga do Złotorii. Dł.: 90 km.

- konne:

• Doliny Górnej Narwi – trasa: Wiktorzyn, Samułki, Suraż, Dołki, Turośń Kośc., Pomigacze, Zalesiany, Trypucie, Mińce, Gajowniki, Barszczewo, Choroszcz. Dł.: 110 km; kolor: pomarańczowy.

- ścieżki edukacyjne:

• „Tolerancji i Zrozumienia” – upamiętniająca miejsca związane z mniejszościami narodowymi, zamieszkującymi w przeszłości teren gminy Choroszcz.

1. Ścieżka zaczyna się na Placu Brodowicza w Choroszczy. Niegdyś stał tu Zbór Ewangelicko- Augsburski, wybudowany przez Moesów pod koniec XIX w., robotnikom niemieckim sprowadzonym do pracy w fabryce włókienniczej. Początkowo była to budowla drewniana, którą w 1912 r. rozebrano, a w jej miejsce wzniesiono murowany budynek nawiązujący do architektury gotyku. W latach 1930- 1939 i 1944- 1947 świątynia służyła kościołowi katolickiemu. W 1962-1963 r. kirchę rozebrano. Obecnie znajduje się w tym miejscu krzyż upamiętniający.
2. Dalej przemieszczamy się na teren obecnego szpitala psychiatrycznego, gdzie w latach 1839-1843 Christian August Moes rozwinął fabrykę włókienniczą. W czasie swej największej świetności zakład składał się z 20 budynków produkcyjnych, 11 budynków mieszkalnych przeznaczonych robotnikom, szkoły, zboru ewangelickiego, piekarni, poczty, apteki i dwóch sklepów. Dynamiczny rozrost fabryki zahamował wybuch I wojny światowej, wynikiem czego w 1915 r. nastąpiła jej likwidacja. Wówczas, maszyny, surowce i towary wywieziono w głąb Rosji, a Moesów i niemieckich pracowników zakładu przesiedlono do Witebska. Zakładu nigdy nie udało się reaktywować. W latach 30 XX w. w mniej zniszczonych budynkach pofabrycznych uruchomiono szpital psychiatryczny.
3. Następnie odwiedzamy cmentarz ewangelicko- augsburski, położony przy drodze prowadzącej z Choroszczy do wsi Ruszczany. Cmentarz założony na planie nieregularnego czworoboku, funkcjonował w czasie, kiedy w Choroszczy istniała parafia ewangelicko- augsburska. Obecnie nekropolię otaczają krzewy bzów, tworząc naturalne ogrodzenie, jednak nie zachowały się żadne nagrobki, a o przeszłości tego miejsca świadczy pamiątkowy krzyż i tablica.
4. Kolejnym punktem wyprawy jest Rynek 11-go Listopada w Choroszczy i okoliczne ulice: Dominikańska, Szkolna, Lipowa, Piaskowa, Mickiewicza i Branickiego, które niegdyś stanowiły serce osadnictwa żydowskiego w Choroszczy. Nieopodal rynku zlokalizowane były dwie bożnice, dom kahalny, przyszkółek, mieszkanie rabina i łaźnia. Drewniana bożnica o kształcie kwadratu, usytuowana była frontem do pobliskiego kościoła. W chwili obecnej nie zachowały się żadne ślady bożnicy, istnieje jednak wiele budynków w okolicach Rynku 11-go Listopada w Choroszczy, będących pozostałością osadnictwa żydowskiego na tym terenie.
5. Na Rynku 11-go Listopada zlokalizowany jest kościół rzymskokatolicki, będący piątym punktem ścieżki edukacyjnej. Pierwsze wzmianki nt. choroszczańskiej parafii rzymskokatolickiej z drewnianym kościołem prowadzonym przez bazylianów, pochodzą już z 22 października 1459 r. Kiedy Choroszcz przeszła we władanie Stefana Paca, wzniesiono nowy kościół, zaś w 1654 r. jego syn Mikołaj Stefan Pac – wojewoda trocki, ufundował drewniany klasztor, jednocześnie powierzając parafię dominikanom. Zakonnicy stworzyli sanktuarium Matki Bożej oraz szkołę. Kościół był trawiony przez pożar dwukrotnie – w 1683 i 1707 r., przez co w 1756 r. Jan Klemans Branicki wzniósł murowany kościół i klasztor. Działania wojenne prowadzone w trakcie I wojny światowej spowodowały częściowe zniszczenie kościoła, natomiast podczas odbudowy poszerzono świątynię, dobudowując dwie boczne nawy. Październik 1938 r. to czas, kiedy z nieznanych przyczyn spłonęło niemal całe wnętrze kościoła wraz z dachem. W 1944 r. wojska niemieckie wysadziły wieżę, niszcząc tym samym sklepienie świątyni. Kościół odbudowano w latach 1945-1947, instalując na wieży cztery dzwony, które nazwano: Jan, Franciszek, Dominik i Stanisław.
6. Pierwszy cmentarz żydowski o powierzchni 0,3 ha położony był na rogu ulic Lipowej i Mickiewicza, a funkcje grzebalne pełnił do 1807 r. Do roku 1928, z dawnego centrum osadnictwa żydowskiego na teren cmentarza, prowadziła droga przecinająca ulicę Branickiego i wychodząca obok cerkwi prawosławnej na ulicy Lipowej. Obecnie w tej lokalizacji znajduje się skwer, a po dawnym cmentarzu pozostał jedynie pamiątkowy głaz.
7. Na ścieżce edukacyjnej znajduje się także cerkiew, wzniesiona w 1507 r. przez mnichów z prawosławnego monastyru w Supraślu, którym Aleksander Chodkiewicz przekazał w uposażenie choroszczańską świątynię. W 1609 r., klasztor zmuszony był przyjąć unię, a Choroszcz stała się samodzielną parafią unicką. W drugiej połowie XIX w. ze składek parafian i datków licznych ofiarodawców wzniesiono nową murowaną cerkiew w stylu neobizantyjskim (ołtarz poprzedniej, drewnianej cerkwi upamiętnia do dziś metalowy krzyż). Po I wojnie światowej parafia prawosławna otrzymała od władz państwowych status etatowej i przydzielona diecezji grodzieńsko- nowogrodzkiej Metropolii Warszawskiej. W 1937 r., dzięki staraniom ks. Wlodzimierza Gorustowicza - od 1929 r. proboszcza parafii, sprowadzono z Poczajewa na Ukrainie kopię cudownej ikony Matki Boskiej Poczajewskiej. Podczas II wojny światowej prawosławni mieszkańcy choroszczańskiej ziemi byli zastraszani, aresztowani, wywożeni na roboty do Niemiec, eksterminowani lub zmuszani do wyjazdu. Szczęśliwie, mimo wielu przeciwności, cerkiew zachwyca odwiedzających i turystów, a prawosławie w Choroszczy przetrwało do dnia dzisiejszego.
8. Ostatnim punktem podróży jest drugi cmentarz żydowski zlokalizowany przy trasie do wsi Łyski, który powstał w 1807 r., a funkcje grzebalne pełnił do 1942 r. Cmentarz założony był na planie nieregularnego prostokąta i podzielony na dwie części. Cmentarz mimo upływu lat zachował się do dnia dzisiejszego.

• Śladami Powstania Styczniowego – prowadząca do miejsc związanych z wydarzeniami z 1863 r.

1. Wędrówkę rozpoczynamy we wsi Dzikie Kolonia, gdzie drogę prowadzącą do targowicy wiejskiej, dla uczczenia dowódcy partii powstańców, nazwano Aleją Ksawerego Markowskiego. Obecnie znajdziemy tam tablicę informacyjną z opisem historycznych wydarzeń.
2. Kolejnym punktem jest most nad rzeką Narew, nieopodal wsi Żółtki. Rzeka była granicą pomiędzy Kongresówką, a Gubernią Grodzieńską. W słupie granicznym Moskale zamurowali żywcem powstańca Stanisława Depczyńskiego, którego nocą uwolnili okoliczni mieszkańcy z Żółtek. Murowany słup graniczny między Królestwem Polskim a zasadniczym zaborem rosyjskim stał obok trzeciego (licząc od Żółtek) mostka nad jednym ze starorzeczy Narwi. Na ścianie od strony Żółtek, na żółtym tle widniał brązowy żubr – herb Guberni Grodzieńskiej. Dzisiaj, po modernizacji drogi krajowej nr 8 na odcinku Białystok – Jeżewo, trudno określić to miejsce.
3. Trzeci przystanek stanowi Pomnik Niepodległości ku czci poległych w walkach o wolność Ojczyzny na choroszczańskim Rynku 11-go Listopada. Przyjmuje się, że miejsce to było świadkiem ogłoszenia w 1863 r. wyroku śmierci na trzech powstańcach. Pomnik wzniesiono w 1934 r. Każdego roku w dniu 11 listopada, na święto Niepodległości są tu organizowane uroczystości patriotyczne.
4. Następnie przenosimy się na ul. Zastawie II w Choroszczy. W tej lokalizacji, u zbiegu ulic Dominikańskiej, Piaskowej i Zastawia I nad rzeką Horodnianką, znajduje się grób Ksawerego Markowskiego, który został rozstrzelany 26 października 1863 roku na rynku w Choroszczy. Rodzina Markowskich upamiętniła to miejsce stawiając wysoki drewniany krzyż, który ostatecznie 1 listopada 2007 r. zastąpiono pomnikiem z czarnego marmuru. Pomnik, który stanął w tej lokalizacji jest też upamiętnieniem prawdopodobnego miejsca pochówku powstańców styczniowych, których groby zostały uprzednio stratowane przez carską sotnię (Kozaków na koniach).
5. Piąty punkt podróży stanowi Cmentarz Parafialny z Kaplicą pw. Ducha Świętego, upamiętniającą 50-lecie wybuchu powstania styczniowego i poległych powstańców z parafii Choroszcz. Na cmentarzu zlokalizowane są trzy groby powstańcze: przy alejce głównej w starej części cmentarza- ppor. Mikołaja Tureckiego (l. 90; ur. 6 XI 1842, zm. 23 X 1932) i Józefa Andruszkiewicza (l. 93; ur. w 1836, zm. 18 VII 1929), zaś bliżej tzw. „Sinej Bramy”(głównej bramy wejściowej)- grób Stanisława Potockiego, weterana dwóch powstań: listopadowego i styczniowego, żył 103 lata (grób nie jest oznaczony imieniem powstańca, ale Józefy Potockiej, l. 83; zmarłej w 1941.). Kaplica, choć w pierwotnym zamyśle miała być poświęcona jedynie powstańcom styczniowym, stała się ostatecznie mauzoleum parafian choroszczańskich poległych w walce o wolność Ojczyzny w latach 1863, 1914-1919 i 1921. Ponadto, jak donosi Paulina Kondzior- wnuczka Józefa Andruszkiewicza, w związku z poszukiwaniami prowadzonymi przez carskich żandarmów, Józef Andruszkiewicz przez około trzy miesiące ukrywał się nocami w grobowcu nieznanego księdza (zdobiony rzeźbionym kielichem z hostią, wielkość ok. 4,4 m na 2,1 m) na choroszczańskim cmentarzu. Wejście do grobowca jest zamurowane, natomiast na wystających drzwiczkach metalowych widoczne są ślady sześciu kul carskich – to otwory i wgłębienia od rykoszetów po toczonych tam walkach. W październiku 2007 przeprowadzono częściową odnowę grobowca oraz zamontowano płytę kamienną z informacją o powstańcu Józefie Andruszkiewiczu. Warto zaznaczyć, że różnica poziomów po przekątnej cmentarza katolickiego z lat 1800-2007 wynosi ok. 11,5 metra – co można przyrównać do wysokości IV piętra w bloku mieszkalnym.
6. Jednym z ostatnich miejsc do odwiedzenia jest Kamień Powstańczy, leżący na drodze do wsi Zaczerlany, po prawej stronie tuż za skrzyżowaniem z Szosą Kruszewską. Głaz – pomnik przyrody, oznaczony został w 1984 r.
7. Ostatnim punktem ścieżki jest tzw.: „Szubienica”- miejsce straceń powstańców styczniowych z maja 1863 r. Rosjanie powiesili w tym miejscu powstańców z partii Ksawerego Markowskiego. Na wzgórzu, 1989 r. ustawiono, odsłonięto i poświęcono obecny pomnik, przy którym w roku 2013 r. dostawiono tablicę z nazwiskami osób biorących udział w Powstaniu Styczniowym. Na skarpie od strony drogi wybetonowane jest godło powstańcze, a obok ustawiona w 2013 r. tablica informacyjna.

Ponadto w gminie Choroszcz, na bazie Narwiańskiego Ośrodka Narciarskiego, w Dzikich stworzone zostały nieznakowane trasy narciarskie.

 

BiKeR

W 2015 r. gmina Choroszcz, jako pierwsza spośród podmiejskich gmin Aglomeracji Białostockiej, zaoferowała u siebie rowery miejskie. Stacja BiKeRa – BRM Choroszcz nr 8531 z 15 miejscami rowerowymi – stanęła przy Rynku 11 Listopada, tuż przy kościele. Dzięki temu, Choroszcz jako pierwsza połączyła się z Białymstokiem Białostocką Komunikacją Rowerową. Udogodnienie to pozwala zwiedzać wszystkie atrakcje gminy na dwóch kółkach, a także swobodnie przemierzać trasę Choroszcz-Białystok.

 

 

WYKAZ SZLAKÓW TURYSTYCZNYCH GMINY CHOROSZCZ